Organofosfatlı bir insektisit: Klorpirifos
Authors : Semra Özdemir, Bahar Öztürk Kurt
Pages : 139-147
Doi:10.20515/otd.946456
View : 13 | Download : 2
Publication Date : 2022-01-14
Article Type : Review
Abstract :Organofosfatlı bir insektisit olan klorpirifos tarımsal alanlarda üretimi ve verimliliği arttırmada, evlerde ve çeşitli kapalı alanlarda haşere ve patojenlerin kontrolünde en fazla tercih edilen geniş spektrumlu bir böcek öldürücüdür. Elde edilebilmesinin kolaylığı ve ucuz olması nedeniyle kontrolsüzce ve sıkça kullanılabilen klorpirifos, toprak, hava, gıda ve su gibi maruziyet yollarıyla vücuda girmekte ve hızla dağılarak özellikle yağ dokusu olmak üzere çeşitli doku ve organlarda birikmektedir. Klorpirifos insanların da dahil olduğu birçok hedef dışı organizmada toksisite sebebidir. Organofosfatların neden olduğu toksisitede semptomların görülme hızı ve etkinliği, organofosfata ne kadar süre ile ve hangi yolla maruz kalındığına, organofosfatın kimyasal yapısına bağlı olduğu gibi yıkım hızı ve metabolik aktivasyonda bu mekanizmada etkilidir. Klorpirifosun kolinerjik sinapslarda asetilkolinesterazın (AChE) geri dönüşümsüz inhibisyonuna bağlı nörotoksisiteyi içeren etki mekanizması, sinir sistemi üzerinde istenmeyen etkilere sebep olmaktadır. Klorpirifosun aktif metabolitleri olan 3,5,6-trikloro-2-piridinol (TCP) ve klorpirifos-oksonun yarılanma ömürlerinin klorpirifosa kıyasla daha uzun olması vücuttan atılım sürecini uzattığı için ciddi sağlık komplikasyonlarına yol açmaktadır. Klorpirifos toksisitesi nörolojik disfonksiyonlar, endokrin sistem hastalıkları ve kardiyovasküler hastalıklar ile ilişkilendirilmekle birlikte hematolojik maligniteleri, genotoksisiteyi, histopatolojik, gelişimsel ve davranışsal anomalileri ve oksidatif stresi de indükleyebilir. Ayrıca maruz kalmaya bağlı olarak göz tahrişi ve dermatolojik kusurlar da görülebilmektedir. Bu derleme, klorpirifos ile ilgili çalışmalar dikkate alınarak hazırlanmış olup klorpirifosun yapısı, klorpirifosa maruz kalma yolları, klorpirifosun toksik etkilerinin oluşum ve tespit edilebilme mekanizmaları konusunda bilgiler içermektedir.Keywords : Klorpirifos, İnsektisit, AChE, Toksisite