Batı Felsefesinde Hayvanın Ahlâkî Statüsü: Francione’nin Abolisyonizmi Üzerine Bir Değerlendirme

Authors : Hakan Olgun

Pages : 3916-3948

Doi:10.26466/opus.720047

View : 7 | Download : 5

Publication Date : 2020-05-31

Article Type : Research

Abstract :Hayvanın ahlâkî statüsüne ilişkin çağdaş tartışmanın en önde gelen üç ismi Peter Singer, Tom Regan ve Gary L. Francione’dir. Singer ‘hayvan özgürleşmesi’ davasının ‘hayvanların acı çekmemekteki menfaatlerinin eşit biçimde gözetilmesi’ yoluyla kazanılabileceğini iddia ederken, Regan ahlâkî topluluğun sınırlarının belirlenmesinde ‘bir hayatın öznesi olma’ vasfının dikkate alınması gerektiğini ileri sürer. Bu tarz fikirlerin belki de en radikal örneklerinden birini sunan Francione ise hayvanların yegâne kurtuluş yolunun onların mülk statülerinin sona erdirilmesinden ve her türlü hayvan kullanımının terk edilmesinden geçtiğini iddia eden ‘abolisyonist’ yaklaşımın başlıca temsilcisidir. Francione bir yandan Singer gibi hazzı ve acıyı hissetme kabiliyetinin ahlâkî statü için gerekli yegâne kriter olduğunu ileri sürerken, diğer yandan da Regan gibi, hayvanların içkin bir ahlâkî değer taşıdıkları fikrine sahiptir. Ancak zihnî gelişmişlik düzeyinin ahlâkî statü değerlendirmelerinde hiçbir yerinin olmaması gerektiğini söyleyen Francione, ahlâkî hiyerarşilerin tümden reddini içeren deontolojik bir pozisyonun savunuculuğunu yapar. Dolayısıyla Francione’nin bazı açılardan Singer ve Regan’dan ayrıldığını ve onlardan daha radikal bir tavır aldığını söylemek mümkündür. Dahası Francione’ye göre çağdaş ‘hayvan hakları hareketi’nin yürüttüğü strateji, ‘haklar’ nosyonunu temel almaması ve dolayısıyla reformcu olması sebebiyle külliyen yanlıştır. Ona göre izlenmesi gereken en uygun strateji, reformcu kampanyalardan uzak durmak ve veganizmi merkezine alan eğitim programları aracılığıyla hayvan ürünlerine olan talebi azaltmaktır.
Keywords : Hayvan refahı, Hayvan hakları, Abolisyonizm, Gary L. Francione