Reşat Nuri Güntekin’in Damga Romanına Felsefî Bir Yaklaşım:"Kant’ın Ahlâk Yasası Önünde İffet"

Authors : Yasemin Alper

Pages : 511-539

Doi:10.26650/TUDED2021-908810

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research

Abstract :İyi ve kötü, evrensel ahlâk ölçütlerini belirleyen temel kavramlardandır. Ancak iyi ve kötünün sınırlarını belirlemek kolay olmadığı gibi kişiden kişiye, toplumdan topluma değişen bir iyi ve kötü algısından söz edilebilir. Kant’a göre iyi, insanın eylemlerinin arkasındaki iyi niyete dayanır ve iyi niyet, yalnızca aklın iyi olduğunu bildiği şeyi seçme yetisidir. İyi niyetin koşulu, niyetin ve eylemin ödev olduğu için yapılmasıdır. Ödev de tüm kişiler için evrensel olarak bağlayıcı olan bir yasaya itaat şeklinde kabul edilir. Kant’ın sözünü ettiği bu yasa, ahlâk yasasıdır. Ahlâk yasası, insanın nasıl davranması gerektiğini bildirmez. Bu nedenle yasa, tüm insanlar için geçerli olabilecek maksimler (ilke) içermelidir. Kişinin maksimi, evrensel değerde ve kendi başına bir amaç niteliğindeyse ahlâkîdir ve ahlâk yasasına uygundur. Niyet ve irade etkileşimi sonucunda ortaya çıkan iyi ve kötü eylemler, edebiyatın da konusudur. Çalışmada, Reşat Nuri Güntekin’in Damga romanı kahramanı İffet’in niyet ve eylemleri; Kant’ın ahlâk anlayışının temel unsurlarından olan iyi niyet, iyi irade, vicdanî ahlâk, maksim gibi kavramlar üzerinden Kant’ın ahlâk yasasına göre sorgulanır. Evrensel bir ödev ahlâkını savunan Kant’ın ahlâk yasasını, İffet karakteriyle somutlaştırılan olaylar üzerinden okuma ve anlama yaklaşımları edebiyat ve felsefe disiplinlerinin müşterekliği bağlamında önemlidir.
Keywords : Kant, Ahlâk Yasası, Reşat Nuri Güntekin, Damga