İç Oğuza Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boyu’nda Bamsı Beyrek Karakteri ve Tematik Yapının İşlevsel Modeli

Authors : Ruşen Alizade

Pages : 45-59

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2021-07-08

Article Type : Research

Abstract :Dede Korkut Kitabı’nın İç Oğuza Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldügü Boyu’nda anlatılan Bamsı Beyrek karakteri, öncelikle arabuluculuk işlevine sahip olması açısından dikkat çekmektedir. Söz konusu sonuncu boydaki iki katmanlı tematik yapıya dayanılan bu çalışmada, yapısal-semantik yöntemin uygulanması ile Beyrek karakterinin yapısı ve statüleri irdelenmiş, genel olarak boydaki karşıtlık, bağlam, ritüel ve karakterler analiz edilmiştir. Çalışmada, Beyrek karakterinin misyonu doğrultusunda faaliyette bulunduğu, bu karakterin öldürülmesinin ardından boydaki bazı karakterlerin (Aruz ve Kazan’ın) sahip oldukları yeni statüler tespit edilmiştir. Aynı zamanda, Beyrek karakterinin statü değiştirici özelliğe sahip olduğu ve bu karakterin tematik yapının önemli unsuruna dönüşebildiği de açıklanmıştır. Beyrek’in vurgulanan dönüşüm sonrası ritüel bağlamda bulunabildiğine ilişkin hususlar değerlendirilmiş ve onun tematik yapının üst katmanında ölü, alt katmanında canlı bulunmasına neden olan etkenler tahlil süzgecinden geçirilmiştir. Bununla Beyrek karakterinin statü değiştirici işlevinin ritüel bağlamı net olarak belirlenmiştir. Beyrek’in şaman ve kurt statüleri ele alınıp incelenmiş, onun Korkut Ata ile aynı semantik düzeyde bulunabildiği tespit edilmiştir. Araştırmada, tematik yapıya yansıyan karşıtlığın kült bağlamı belirlenmiş, tematik yapıda bulunan dönüştürücü unsurların onarılmasına çalışılmış ve statü değişme ritüelinin işlevsel modeli bulunmuştur.
Keywords : Dede Korkut Kitabı, Beyrek, İç Oğuz, Taş Oğuz, model