Türkiye Türkçesindeki renklerle ilgili kavram işaretlerinin kavram işaretleme yöntemlerine göre incelenmesi

Authors : Osman Mert, Bahattin Şimşek

Pages : 227-247

Doi:10.29000/rumelide.948333

View : 29 | Download : 12

Publication Date : 2021-06-21

Article Type : Research

Abstract :İnsanlar, üzerinde yaşadıkları coğrafyada gördükleri, geliştirdikleri, ulaşabildikleri ne kadar soyut ya da somut kavram var ise bunların tamamını sözcükler/sözcük grupları… ile işaretler ve böylelikle diller ve dillerin söz varlığı ortaya çıkar. Bir dilin sözvarlığı içinde renk ve renk algısı sadece fizikî, biyolojik ve kimyasal olarak algılanmamaktadır. Kültürler, renklere farklı anlamlar da yüklemekte ve bu anlamlardan hareketle renklerle ilgili yeni kavramlar da ortaya çıkabilmektedir. Bu kavramları oluşturmak için diller, tarihî süreçte kültürün geliştirdiği, karşılaştığı kavramları ya fonetik, morfolojik ve sentaktik kuralları çerçevesinde kendine ait kavram işaretleme metotları ile işaretlemekte ya da işaretleyeceği kavramın kodunu ödünçleme yoluna gitmektedir. Bu bağlamda çalışma, Türkçede renk adlarının ve renklerle ilgili eylemlerin hangi kavram işaretleme yöntemlerine göre oluşturulduğunu tespit ve tasnif etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın verilerini, Kaymaz’ın (1997) Türkiye Türkçesi ve Ağızlarında Renk Bildiren Kelimelerin Kullanılışı ve Sistematiği ile S. Küçük’ün (2010) Türkiye Türkçesinde Renk Adları ve Özellikleri adlı çalışmalarında yer alan renk adları oluşturmaktadır. Renk adları dört ana başlık altında tasnif edilmiştir. Veri analizi sonucu toplam 1269 renk adının 549’unu (%43,2) "kök, köken ve gövde hâlindeki renk adları” 614’ünü (%48,4) "birden fazla anlam ögesiyle kurulmuş renk adları”, 71’ini (%5,6) "renklerle ilgili fiil kök, köken ya da gövdeleri” ve 35’ini (%2,8) "renk adlarıyla kurulan deyimler” ile oluştuğu tespit edilmiştir. Türkçenin üretme ve türetme gücünün diğer alanlarda olduğu gibi renk adlarında da etkili bir şekilde kullanıldığı; döneme, coğrafyanın özelliklerine ve içinde yaşanılan kültüre göre renk adlarının çeşitlilik gösterdiği dikkati çekmektedir.
Keywords : Renk adları, kavram işareti, kavram işaretleme yöntemleri