Abstract :Dünya dillerinde metinleri ve söylemleri daha iyi anlayabilmek için fiiller biçim bilgisel, söz dizimsel ve anlam bilimsel açıdan sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflamalara göre algılama sürecini başlatan duyu fiilleri, mental fiillerin bir türü olarak kabul edilir. Duyu fiilleri mental sürecin başlatıcısı olması nedeniyle oldukça sık kullanım alanına sahiptir. Son zamanlarda dilbilim çalışmalarında fiillerin sınıflandırılması ve “mental fiil” konularına ilgi artmış ve Türkçenin tarihî dönemlerindeki eserlerinden hareketle mental fiilleri tespit edilmeye başlanmıştır. Ancak bu sınıflandırmalar içerisinde fiilin konumu katî ve nihaî değildir. Bir fiilin anlam girişleri, istem bilgisine göre değişebilmektedir. Fiil, edat, ad vb. sözcük türlerinin yönetim kapasitesinde açtığı zorunlu ve seçimlik boşlukları ifade eden istem mantıksal, söz dizimsel ve anlamsal boyutta ortaya çıkmaktadır. Çok anlamlılık ortaya koyan fiillerin tek bir fiil sınıfında kategorize edilmesi mümkün değildir. Fillerin kategori değiştirmesinde temel sebeplerden biri fiilin çok anlamlılığıdır. Bu çok anlamlılık ise istemin bahsedilen düzeylerinden birinde değişim yaşanması ile ortaya çıkabilmektedir. Bu çalışmada istemin fiil sınıfının değişimine etkileri Ebul Gazi Bahadır Han’ın Şecere-i Terakime adlı eserindeki duyu fiillerinden örneklerle tespit edilmiştir. Dokunma, koklama, işitme, görme, tatma bildiren temel duyu fiilleri çalışmanın incelemesini oluşturmuştur. Böylece duyu fiillerinin çok anlamlılığının istem kategorilerine etkisi, tarihi bir metinden yola çıkılarak belirlenmeye çalışılmıştır. Keywords : İstem, Fiil Kategorileri, Mental Fiil, Duyu Fiilleri, Şecere-i Terakime
